Acı biber ve zerdeçal gibi baharatlar, yüzyıllardır mutfakların vazgeçilmezi. Son yıllarda bu baharatlar yalnızca lezzet unsuru olmanın ötesine geçerek, “her derde deva süper gıda” olarak görülmeye başlandı. Pandemi sırasında zerdeçalın bağışıklığı güçlendirdiği iddialarıyla karşılaştık, Hillary Clinton’ın her gün bir acı biber yiyerek hastalıklardan korunmaya çalıştığı haberlerini okuduk. Ancak bu baharatlar gerçekten yemeklerimizi sağlığa faydalı hale getirebilir mi, yoksa bu iddialar abartılı mı?
Acı Biberin Sağlık Üzerindeki Etkileri
Acı biber, özellikle içerdiği kapsaisin maddesiyle dikkat çekiyor. Bu bileşik, biber tükettiğimizde vücuttaki ısı reseptörlerini etkileyerek “sıcaklık” hissi yaratıyor. Peki bu, sağlık açısından ne anlama geliyor?
2019’da İtalya’da yapılan bir çalışma, haftada dört kez acı biber tüketenlerin ölüm riskinin daha düşük olduğunu gösterdi. Benzer şekilde, 2015 yılında Çin’de yapılan bir başka çalışmada, her gün baharatlı yemekler yiyen kişilerin ölüm riskinin haftada bir kez baharatlı yemek yiyenlere kıyasla daha düşük olduğu bulundu. Bu araştırmalarda kapsaisinin bağışıklık sistemi, kolesterol seviyeleri ve enflamasyon üzerinde olumlu etkiler yaratabileceği ifade ediliyor.
Harvard Üniversitesi’nden beslenme uzmanı Lu Qi, acı biberin özellikle kalp hastalıkları, kanser ve solunum yolu hastalıklarına bağlı ölüm riskini azalttığını belirtiyor. Ayrıca, kapsaisinin iştahı azaltarak vücudun yaktığı enerji miktarını artırabileceği ve obezite riskini düşürebileceği düşünülüyor.
Ancak bazı bulgular, acı biberin olumsuz etkilerine de işaret ediyor. Katar Üniversitesi’nde yapılan bir çalışma, fazla acı biber tüketiminin bilişsel işlevlerde gerilemeye neden olabileceğini öne sürüyor. Günde 50 gramdan fazla acı biber tüketen kişilerin hafıza kaybı yaşama olasılığının daha yüksek olduğu belirlendi. Bu durumun, kapsaisinin yüksek miktarlarda tüketilmesiyle ilişkili olabileceği düşünülüyor.
Zerdeçalın Faydaları ve Sınırlamaları
Zerdeçal, içerdiği kurkumin maddesi nedeniyle alternatif tıpta sıkça kullanılan bir baharat. Kurkuminin laboratuvar ortamında kanser karşıtı etkileri gösterdiği araştırmalar bulunsa da, bu sonuçların insan vücudunda aynı şekilde geçerli olup olmadığı belirsiz. Uzmanlar, kurkuminin faydalı etkilerinin görülebilmesi için çok yüksek miktarlarda tüketilmesi gerektiğini belirtiyor. Ancak bu miktarların günlük beslenme ile alınması neredeyse imkânsız.
Minnesota Üniversitesi’nden araştırmacı Kathryn Nelson, kurkuminin bağırsakta yeterince emilmediğini ve vücut tarafından etkin bir şekilde kullanılamadığını söylüyor. Nelson’a göre zerdeçalın faydalı olabileceği ihtimali var, ancak bu etkilerin kurkumin dışındaki bileşenlerden kaynaklanabileceği düşünülüyor. Zerdeçal, pişirme sırasında kimyasal değişikliklere uğradığında sağlığa etkisi artabilir.
Buna rağmen, fazla miktarda zerdeçal tüketmek genellikle zararlı bulunmuyor. Ancak uzmanlar, zerdeçalın tıbbi tedavi yerine kullanılmasını önermiyor.
Baharatların Dolaylı Faydaları
Baharat tüketimi üzerine yapılan birçok çalışma, baharatlarla sağlık arasında yalnızca bir korelasyon olduğunu, ancak doğrudan bir sebep-sonuç ilişkisi kanıtlanmadığını gösteriyor. Örneğin, İtalyan araştırmacılar acı biber tüketiminin ölüm riskini azalttığını bulmuş olsa da, bu durumun birebir acı biberle mi ilgili olduğu, yoksa Akdeniz diyeti gibi diğer faktörlerin mi etkili olduğu henüz net değil.
Baharatların dolaylı faydalarından biri, genellikle sebzeler ve baklagillerle birlikte tüketilmeleri. Örneğin, araştırmalar baharatlı etlerin vücutta daha az serbest radikal oluşturduğunu ve baharatların kanserojen özellikleri azaltabileceğini gösteriyor. Ayrıca baharatlar, tuz yerine kullanılabilecek sağlıklı bir alternatif olarak öne çıkıyor.
Sonuç: Baharatlar ve Sağlık
Acı biber ve zerdeçal gibi baharatlar, bilimsel araştırmaların da gösterdiği üzere sağlık açısından bazı faydalar sağlayabilir. Ancak bu faydalar genellikle uzun vadeli ve dengeli bir tüketimle ortaya çıkar. Dahası, baharatların bireysel etkileri yerine, onları sağlıklı yiyeceklerle birlikte tüketmenin daha büyük bir rol oynadığı unutulmamalıdır.
Altın latte içmek sağlığa zarar vermese de, sebze ağırlıklı bir yemekle tüketilen baharatların faydası çok daha fazladır. Bununla birlikte, hastalıkları önlemek veya tedavi etmek için yalnızca baharatlara güvenmek yerine dengeli bir diyet ve sağlıklı yaşam tarzını benimsemek önemlidir.
