VATİKAN – 17. yüzyıl Osmanlı seyyahı Evliya Çelebi’nin, bugüne dek çok az kişinin gördüğü ünlü Nil Haritası, Vatikan’daki özel bir restorasyon projesiyle yeniden gün yüzüne çıkıyor. Dönemin coğrafi bilgilerinin ışığında hazırlanan bu haritanın, Nil Nehri’nin kaynağından Akdeniz’e kadar olan rotasını ayrıntılarıyla resmettiği belirtiliyor. Osmanlı dönemi sanat ve bilim anlayışının seçkin örneklerinden sayılan harita, Vatikan Kütüphanesi’nde yer alan yazma eserler arasındaki nadide parçalar arasında gösteriliyor.
Uzmanlar, Evliya Çelebi’nin kaleme aldığı “Seyahatnâme”siyle birlikte, bu haritanın da dönemin coğrafi ve kültürel birikimini yansıtan olağanüstü bir kaynak olduğunu vurguluyor. Nil Haritası’ndaki detayların, sadece nehrin kıyı yerleşimlerini değil; bölgenin doğal yaşamını, geçiş yollarını ve nüfus hareketlerini de tasvir ettiği ifade ediliyor. Böylelikle Evliya Çelebi, dönemin seyyahları arasında coğrafi bilgiye verdiği önemle bir kez daha ön plana çıkıyor.
Vatikan Kütüphanesi’nde görevli restorasyon uzmanı Dr. Francesco Bellini, haritanın hassas bir parşömen üzerine işlendiğini ve geçen yüzyıllara rağmen renklerin büyük ölçüde korunmuş olduğunu aktarıyor. Buna rağmen nem, toz ve zamanın yıpratıcı etkilerinden kaynaklanan deformasyonları gidermek için uzman bir ekip tarafından titiz bir çalışma yürütüldüğünü belirtiyor. Dr. Bellini, “Evliya Çelebi’nin eserlerini, Osmanlı döneminin dünya ile kurduğu etkileşimi anlamak açısından her zaman ilgi çekici bulduk. Bu haritanın restorasyonunu üstlenmek, bizim için hem bilimsel hem kültürel açıdan büyük bir onur,” diye konuşuyor.
Restorasyon sürecinde, parşömenin aslına uygun biçimde korunması ve kimyasal temizlemeden kaçınılması amacıyla yenilikçi tekniklerden yararlanılıyor. Bu çalışmaların ardından harita, özel bir sergi alanında ziyaretçilerin beğenisine sunulacak. Sergi kapsamında, Evliya Çelebi’nin seyahatlerinin yanı sıra Osmanlı coğrafyacılığının ve cartografi sanatının ulaştığı ileri düzeyi gözler önüne seren farklı belgelerin de gösterimde olacağı kaydediliyor.
Türkiye’deki tarih kurumları da Vatikan’daki bu önemli gelişmeye büyük ilgi gösteriyor. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nden Prof. Dr. Gülay Aksoy, Evliya Çelebi’nin Nil Havzası hakkındaki notlarının modern Nil araştırmalarına zengin bir arka plan kazandırdığını vurgularken, “Bu harita sayesinde, dönemin ekonomik ve sosyolojik koşullarına dair yeni bilgiler elde etmemiz mümkün olacak,” ifadesini kullanıyor.
Sergi, önümüzdeki aylarda Vatikan Kütüphanesi’nde ziyarete açılacak. Araştırmacılar, meraklılar ve tarihçiler için kaçırılmayacak bir fırsat olarak gösterilen bu etkinlik, Evliya Çelebi’nin eşsiz eserine sadece Vatikan’da değil, tüm dünyada yeniden hak ettiği değerin verilmesini sağlayacak.
