Kıbrıs’ta, Türk ve Rum liderler arasında çözüm sürecini yeniden canlandırmak amacıyla son dönemde çeşitli temas ve görüşmeler gerçekleştiriliyor. Birleşmiş Milletler (BM) himayesinde yürütülen müzakerelerin uzun süredir durağan seyretmesi, adanın her iki tarafında da kaygı yaratırken, geçtiğimiz haftalarda tarafların temsilcileri bir dizi kritik görüşme düzenledi. Görüşmelerin, uluslararası toplumun da dikkat kesildiği bir yol haritası sunması bekleniyor.
Görüşme Trafiği ve BM Katkısı
BM Kıbrıs Özel Temsilcisi’nin aracılığıyla organize edilen son müzakere sürecinde, Kıbrıs Türk tarafı ve Kıbrıs Rum tarafı, yıllardır çözülemeyen güvenlik, garantiler, mülkiyet ve toprak düzenlemeleri gibi temel başlıklarda birbirlerine yakınlaşmaya çalışıyor. BM Temsilcisi, müzakere sürecine ivme kazandırmak için her iki tarafa esneklik çağrısında bulunarak, “Kıbrıs’ta kalıcı çözümün anahtarı diyaloğun güçlendirilmesinden geçiyor” dedi.
İki Kesimin Beklentileri
- Kıbrıs Türk Tarafı: Kuzey’de yaşayan Türk toplumu, adada siyasi eşitliğin sağlanacağı, uluslararası alanda tanınmanın ve ekonomik kalkınmanın mümkün olacağı bir model üzerinde ısrar ediyor. İki kesimli, iki toplumlu bir yapının korunması ve Kıbrıs Türk halkının eşit haklara sahip olması konusundaki hassasiyetini her fırsatta dile getiriyor.
- Kıbrıs Rum Tarafı: Güney’deki Rum liderlik ise adanın tek uluslararası kimlikle birleşmesi yönündeki talebini sürdürüyor. Federal temelli bir çözümün adaya barış ve istikrarı kalıcı olarak getireceğine inanıyor. Rum tarafı, Kıbrıs Türk kesiminin eşit siyasi statü talebine temkinli yaklaşmakla birlikte, halkların uzun vadede birlikte yaşayabileceği bir düzenin mümkün olduğunu savunuyor.
Uluslararası Aktörlerin Tutumu
Avrupa Birliği (AB), ABD ve Birleşmiş Milletler, Kıbrıs sorununa kalıcı bir çözümün Doğu Akdeniz’deki siyasi ve ekonomik gerginlikleri azaltacağı görüşünde hemfikir. AB Komisyonu’nun yaptığı son açıklamada, “Kıbrıs sorununun çözümü hem adada barış ortamını güçlendirecek hem de bölgesel iş birliğini teşvik edecektir” ifadelerine yer verildi. ABD Dışişleri Bakanlığı da, müzakerelerin tekrar başlamasından memnuniyet duyduğunu ve gerekli her türlü desteği vermeye hazır olduklarını belirtti.
Gündemdeki Kritik Konular
- Garantiler ve Güvenlik: Türk tarafı, Türkiye’nin garanti hakkının korunmasında ısrar ederken, Rum liderlik mevcut garanti sisteminin terk edilmesi gerektiğini savunuyor. Bu başlıkta uzlaşı sağlanamadığı sürece diğer konuların ilerlemesinin zor olduğu belirtiliyor.
- Mülkiyet ve Tazminatlar: 1974’ten beri yarım kalan mülkiyet sorunlarının nasıl çözüleceği, kimlere tazminat ödeneceği konusunda taraflar arasında görüş ayrılıkları var. Bu konuya ilişkin kapsamlı bir envanter çalışması yapılması gündemde.
- Toprak Düzenlemeleri: Özellikle sınır bölgeleri ve Maraş (Varosha) gibi kritik alanların statüsü müzakere masasında önemli yer tutuyor. Türk tarafı, bölgedeki mülkiyet haklarının korunması gerektiğini vurgularken, Rum tarafı bölgenin tamamen açılmasını talep ediyor.
- Doğu Akdeniz’de Hidrokarbon Kaynakları: Adanın etrafındaki doğal gaz ve petrol kaynakları, Kıbrıs sorununun çözümündeki motivasyonu artırsa da, zaman zaman gerilime de neden oluyor. Her iki taraf da bu kaynakların adil paylaşımı ve yönetimi konusunda kendi tezlerini öne çıkarıyor.
Taraflardan Yapıcı Mesajlar
Son müzakerelerde, her iki lider de “kalıcı barış” vurgusu yaptı. Kıbrıs Türk Lideri, “Adanın geleceği için her türlü yapıcı teklife açığız. Yeter ki Kıbrıs Türk halkının siyasi ve toplumsal hakları garanti altına alınsın” derken; Kıbrıs Rum Lideri ise “Ortak bir gelecek tasarlamak bizim elimizde. İki tarafın da ihtiyaçlarını karşılayacak uzlaşmalar yapmaktan kaçınmamalıyız” açıklamasını yaptı.
Uzman Görüşleri
Siyaset bilimciler, bu sürecin uzun ve zorlu bir müzakere yolculuğu olduğunu hatırlatarak; kalıcı bir çözümün ancak “kazan-kazan” yaklaşımıyla mümkün olabileceğini dile getiriyorlar. Uzmanlar, her iki tarafın da kendi iç kamuoyunu ikna edecek adımlar atması gerektiğini, aksi halde masa başında sağlanan ilerlemelerin sahada karşılık bulmayacağını ifade ediyor.
Sonuç ve Beklentiler
Görüşmelerin sonuç odaklı olması için hem uluslararası toplumun hem de yerel halkın beklentisi büyük. Liderlerin, yeni bir çözüm modelinin ana çerçevesini belirlemek amacıyla önümüzdeki aylarda kapsamlı bir yol haritası ortaya koyması bekleniyor. Diplomatik kaynaklar, “Barışın kapısı aralanmış durumda ancak nihai sonuca ulaşmak için hem siyasi irade hem de halk desteği şart” değerlendirmesinde bulunuyor.
Kıbrıs meselesinde, geçmişte birçok kez yakalanan uzlaşı umudu defalarca hayal kırıklığıyla sonuçlanmış olsa da, son dönemdeki atmosfer temkinli bir iyimserlik yaratıyor. Gözler, bölgeyi ve uluslararası toplumu yakından ilgilendiren bu sürecin önümüzdeki haftalarda nasıl şekilleneceğinde.
